Zinvragen in de (ouderen)zorg zijn vaak verhulde of niet-erkende vragen voor hulp bij het leven. Het zijn vragen over levenskunst...

Levenskunst

Mevrouw zit in één van de kleurrijke zetels in de gang van de wooneenheid, leunend op één elleboog, met haar ogen gesloten. Boven haar hoofd staat er een spreuk op de muur geschreven: "Life is what WE make of it". Ik vraag haar of ik even naast haar mag komen zitten. Ze begint te vertellen... "Ach kind, ouder worden is niets, maar oud zijn! Ik zie niets meer, ik hoor bijna niets meer. Wat is m'n leven nog? M'n kinderen zijn goed terechtgekomen. Ik heb een goed leven gehad, wat kan een mens nog meer verlangen? Ik zit soms te wachten tot Hij me komt halen, maar Hij luistert niet. We hebben het niet voor het kiezen hè, dus wacht ik nog wat..." Ze bedankt mij voor het gesprek en verzinkt weer in gedachten, met haar ogen toe.

Sommige mensen spelen met het idee van de dood, anderen dragen psychisch of fysiek lijden met zich mee of vinden dat hun leven "rond" is, dat de zin zoek is. Zinvragen zijn dagelijkse kost in de therapeutische praktijk en in het woonzorgcentrum. Ze vormen meestal het vertrekpunt van een mogelijke transformatie, van een omwenteling voorbij het individuele. Vaak ervaren mensen een hernieuwde verbinding met anderen en soms ook met iets groter dan zichzelf. De existentiële dimensie van het leven weeft zich als een rode draad in de "mantel" van de (palliatieve) zorg. Als zorgverleners omringen we innerlijke wonden en kwetsuren elke dag met liefdevolle warmte en zorgzame aandacht. Deze zinvragen in de (ouderen)zorg zijn vaak verhulde of niet-erkende vragen voor hulp bij het leven. Het zijn vragen over levenskunst.

Kunnen we zorgverlening en meer specifiek, psychotherapie, benaderen als het inspireren tot (levens)kunst? Vanhooren zegt hierover: "Kunstenaars zijn diegene die naast hun weten en kunnen zich tijdens hun werk laten inspireren door het Ongrijpbare, het Onweetbare, het Oncontroleerbare. (...) Willen we onze cliënten verder brengen hoe om te gaan met hun leven, dan helpen we hen het beste door hen te steunen in hun zoektocht naar hun eigen kunstenaarschap..."[1] Foucault verwoordt het prachtig: "Wat mij opvalt, is dat kunst in onze samenleving iets geworden is wat met voorwerpen te maken heeft, en niet met mensen of met het leven. Kunst is een specialiteit van experts die men kunstenaars noemt. Maar waarom zou niet iedereen een kunstwerk van zijn leven kunnen maken? Waarom is die lamp, dit huis wel een kunstwerk en mijn leven niet?"[2]

[1] Siebrecht Vanhooren; De moed om niet te weten, het lef om niet te kunnen; Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie 52, 2014/2.

[2] interview met Paul Rabinov (1984)